"Wiersze ostatnie" Czesława Miłosza liryczną pieśnią o ludzkich sposobach doświadczania świata

Abstract

Tom Wierszy ostatnich ma szczególne znaczenie w dorobku twórczym Czesława Miłosza, stanowi bowiem splot zasadniczych wątków i tematów, które artysta podejmował w ciągu swojego długiego życia. W oświetlaniu meandrów myśli noblisty pomocna stała się kategoria doświadczenia w filozoficznym ujęciu Waltera Benjamina. W artykule »Wiersze ostatnie« Czesława Miłosza liryczną pieśnią o ludzkich sposobach doświadczania świata ukazałam zatem szczególną rolę pamięci w kształtowaniu człowieczego sposobu doświadczania rzeczywistości, poeta bowiem stał na stanowisku, że kumulatywne doświadczenie stanowić może rodzaj mądrości, która przychodzi dopiero o zmierzchu. Przywołując oderwane, często sprzeczne elementy doświadczenia, włącza je w całość narracyjną. Niedoskonała pamięć jednak nie jest w stanie u kresu życia scalić wszystkiego w pełną znaczenia opowieść, niezależnie od tego, jak cenne byłoby badanie śladów przeszłości. Memoryzowaniu towarzyszy wzmożone wyczulenie na to, co przejściowe, przelotne i efemeryczne. Tomik - co podkreśliłam w swojej wypowiedzi - jest także zapisem bolesnych doznań ograniczeń fizycznych i psychicznych, które niesie ze sobą starość. Otwiera także pole na doznania metafizycznej, drugiej przestrzeni, której istnienie - wymykając się świadectwom kończącego się życia - może być jedynie bytem przeczuwanym, projektowanym, bytem, w którego istnienie artysta pragnie głęboko wierzyć. Zapis doświadczenia teraźniejszego i retrospektywnego uświadomił mistrzowi - co starałam się wyeksponować - że żadne życie nie jest wolne od paradoksów, sprzeczności, rozczarowań.