Słowa kluczowe
rhetoric
manipulation
demagogy
democracy
Kochanowski
Jak cytować
Abstrakt
The article analyses the phenomenon of manipulation in the tragedy Odprawa posłów greckich [The Dismissal of the Greek Envoys] by Jan Kochanowski as well as universal rhetorical strategies used in persuasive practice from antiquity to this day. The aim of the presented educational and cultural project, tested in school and academic environment, is to show the mechanisms of creating the illusory subjectivity of recipients (“subjects’ pumping”) using rhetorical techniques based on appealing to strong emotions and shaping a simplified, polarised image of the world. The article will not only refer to history and literary tradition but also to research on demagogy and propaganda.
Bibliografia
Arystoteles, Retoryka. Retoryka dla Aleksandra. Poetyka, przeł., wstęp i komentarz H. Podbielski, Warszawa 2014.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Bosak M., Demokracja, demagogia, tyrania – uwagi o aporiach wolności jednostki, „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 2019, t. XVI, nr 1, s. 39–52.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Dewey J., Demokracja i wychowanie. Wprowadzenie do filozofii wychowania, przeł. Z. Doroszowa, wstęp B. Suchodolski, Wrocław 1972.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Drwięga M., Spór o podmiot w filozofii. Wprowadzenie, [w:] Spór o podmiotowość – perspektywa interdyscyplinarna, red. A. Warmbier, Kraków 2016.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Fish S., Retoryka, [w:] tegoż, Interpretacja, retoryka, polityka. Eseje wybrane, przeł. K. Arbiszewski i in., red. A. Szachaj, Kraków 2002.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Giereło‑Klimaszewska K., Stereotypy w kreowaniu wroga w polskich kampaniach wyborczych, „Zeszyty Wydziału Humanistycznego” 2017, t. XIII, s. 143–174.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Historya trojańska, oprac. S. Adalberg, Lwów 1896.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Karwat M., Manipulacja. Rewizja stereotypów, Warszawa 2022.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Karwat M., O demagogii, Warszawa 2006.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Kłakówna Z.A., Projektowanie sytuacji odbioru tekstów kultury, [w:] Konteksty polonistycznej edukacji, red. M. Kwiatkowska ‑Ratajczak, S. Wysłouch, Poznań 1998.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Kłakówna Z.A., Przymus i wolność, Kraków 2003.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Kochanowski J., Dzieła wszystkie. Wydanie sejmowe, t. 6: Odprawa posłów greckich, oprac. T. Witczak i in., Warszawa 2021.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Kochanowski J., Odprawa posłów greckich, transkrypcja na współczesną polszczyznę A. Libera, Warszawa 2023.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Kołodziej P., Waligóra J., Edukacja przemyślana na nowo. Nauki humanistyczne, [w:] P. Kasprzak i in., Edukacja w czasach cyfrowej zarazy, Toruń 2016.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Korolko M., Sztuka retoryki (przewodnik encyklopedyczny), Warszawa 1998.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Kotarski E., „Odprawa posłów greckich” Jana Kochanowskiego, Warszawa 1969.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Król M., Jaka demokracja?, Warszawa 2017.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
MacIntyre A., Krótka historia etyki. Historia filozofii moralności od czasów Homera do XX wieku, przeł. i oprac. A. Chmielewski, Warszawa 1995.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Marrou H.I., Historia wychowania w starożytności, przeł. S. Łoś, Warszawa 2023.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Nietzsche F., O prawdzie i kłamstwie w pozamoralnym sensie, [w:] tegoż, Pisma pozostałe 1862–1875, przeł. B. Baran, Kraków 1993.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Nussbaum M., Nie dla zysku. Dlaczego demokracja potrzebuje humanistów, przeł. Ł. Pawłowski, Warszawa 2016.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Od słów do czynów. Rzecz o demagogii, red. M. Sokołowski, Toruń 2022.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Platon, Fajdros, przeł. W. Witwicki, Warszawa 1985.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Płachcińska K., Oracje z „Odprawy posłów greckich” w świetle mów sejmowych z czasów Jana Kochanowskiego, „Pamiętnik Literacki” 2006, z. 4, s. 203–228.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Płoski M., Emocje suwerena. Analogie z myślą Carla Schmitta w dyskursie polskich parlamentarzystów, „Społeczeństwo i Polityka” 2019, nr 2 (59), s. 73–85.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Rusinek M., Między retoryką a retorycznością, Kraków 2003.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Sartori G., Demokracja grecka i demokracja współczesna, [w:] tegoż, Teoria demokracji, przeł. P. Amsterdamski, D. Grinberg, Warszawa 1998.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Ulewicz T., Wstęp, [w:] J. Kochanowski, Odprawa posłów greckich, oprac. T. Ulewicz, Wrocław 1974.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Walerjan B., Stosunek do przeciwników politycznych w kampaniach wyborczych – próba oceny etycznej, „Annales. Etyka w Życiu Gospodarczym” 2008, t. 11, nr 2, s. 153–160.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Waligóra J., Proteusz albo projekt egzystencjalny, [w:] tegoż, Ani rytuał, ani karnawał… O interpretacji tekstu literackiego w szkole (ponadgimnazjalnej). Warunki – strategie – perspektywy, Kraków 2014.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Weintraub W., „Odprawa posłów greckich”. Forma dramatyczna a dykcja poetycka, [w:] tegoż, Nowe studia o Janie Kochanowskim, Kraków 1991.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Netografia
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Homer, Iliada, przeł. F.K. Dmochowski, wolnelektury.pl, https://wolnelektury.pl/katalog/ lektura/homer‑iliada.html (dostęp: 16.09.2023).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Ile razy w „Wiadomościach” TVP padło „fur Deutschland”? Są dane, oprac. M. Drzażdżewski, wp.pl, 25 X 2021, https://wiadomosci.wp.pl/ile‑razy‑w‑wiadomosciach‑tvp‑padlo‑fur‑deutschland‑sa‑dane‑6697694464563808a (dostęp: 15.11.2023).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Matczak M., Jędraszewski z kolegami naprawili błąd Jezusa, „Gazeta Wyborcza” 2023, 29 IX, https://wyborcza.pl/magazyn/7,124059,30235216,marcin‑matczak‑jedraszewski‑z‑kolegami‑naprawili‑blad‑jezusa.html#S.TD‑K.C‑B.7‑L.3.maly (dostęp: 15.11.2023).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
„Oglądam «Wiadomości», bo nie stać mnie na dopalacze”, https://www.facebook.com/ OgladamWiadomosci/?locale=pl_PL (dostęp: 15.02.2024).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Platon, Gorgiasz, przeł. W. Witwicki, wolnelektury.pl, https://wolnelektury.pl/katalog/ lektura/platon‑gorgiasz.html (dostęp: 15.09.2023).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Sitnicka D., Tydzień z Tuskiem w TVP. Wróg dziennikarzy i kobiet. Niemiecki demon, który łaknie krwi, OKO.press, 10 VII 2021, https://oko.press/tydzien‑z‑tuskiem‑w‑tvp‑wrog‑dziennikarzy‑i‑kobiet‑niemiecki‑demon‑ktory‑laknie‑krwi (dostęp: 20.09.2023).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Viktor Orbán: Moskwa była tragedią. Bruksela to po prostu kiepska parodia, redakcja informacji: amk, „Rzeczpospolita” 2023, 23 X, https://www.rp.pl/polityka/art39314171‑viktor‑orban‑moskwa‑byla‑tragedia‑bruksela‑to‑po‑prostu‑kiepska‑parodia (dostęp:
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
11.2023).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
Prawa autorskie (c) 2024 Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia ad Didacticam Litterarum Polonarum et Linguae Polonae Pertinentia