Słowa kluczowe
new humanities
Polish language education at school
ecocriticism
Ludzie bezdomni
Jak cytować
Abstrakt
The results of ecological research are unequivocal. Our impact on the biosphere is destructive and poses a threat not only to nature but also to humans. Natural sciences also provide clear guidelines on how we should act to preserve the world in a state that ensures our survival. In this plan for world repair, the humanities have a significant role to play. As Ewa Bińczyk advocates, what we need today is an “ecological correction of the humanities” and a marriage of sciences. Therefore, the article is an attempt to describe innovative reading practices considering new competencies of a Polish language teacher, including interdisciplinarity, relationality, engagement, and fieldwork developed within the methodology of the new humanities. Then, new educational and reading practices will be presented using the interpretation of Ludzie bezdomni [Homeless People] by Stefan Żeromski as an example.
Bibliografia
Bińczyk E., Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu, Warszawa 2018.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Bobiński W., Uczyć po ludzku. Literatura w świetle ekologii edukacji, Kraków 2023.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Chełmiński J., Smog. Diesle, kopciuchy, kominy, czyli dlaczego w Polsce nie da się oddychać, Poznań 2019.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Commoner B., The Closing Circle: Nature, Man, and Technology, New York 1970.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Crane R., Węgiel. Natura i kultura, przeł. M. Tomczok, P. Tomczok, Katowice 2023.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Czapliński P., Bednarek J., Gostyński D., Literatura i jej natury. Przewodnik ekokrytyczny dla nauczycieli i uczniów szkół średnich, Poznań 2017.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Derra A., Cyborg, OnkoMyszTM, naczelne, geny, humus, symbionty i inne przechery. Krytyczno
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
teoretyczna menażeria Donny Haraway, [w:] Jestem listotą. Donna J. Haraway w rozmowie z Thyrzą Nichols Goodeve, przeł. A. Derra, Poznań 2023.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Derra A., Od skromnego świadka do wiedzy usytuowanej. O pożytkach z feministycznych badań nad nauką i technologią, „Etyka” 2012, nr 45, s. 119–132.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Devall B., Session G., Ekologia głęboka. Żyć w przekonaniu, iż Natura coś znaczy, Warszawa 1995.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Domańska E., Humanistyka ekologiczna, „Teksty Drugie” 2013, nr 1–2, s. 13–32.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Domańska E., Wprowadzenie. Humanistyka prewencyjna, [w:] Humanistyka prewencyjna / Resilience Academic Team (RAT), red. E. Domańska, P. Słodkowski, M. Stobiecka, Warszawa–Poznań 2022, s. 7–23.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Edukacja humanistyczna V4 dla klimatu – rekomendacje dla instytucji kształtujących edukację, Visegrad Fund, https://www.hec.us.edu.pl/wp‑content/uploads/2023/09/ HEC_rekomendacje_PL‑1.pdf (dostęp: 8.03.2024).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Ehrenfeld D., Arrogance of Humanism, New York 1978.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Farrier D., Za milion lat od dzisiaj. O śladach, jakie zostawimy, przeł. A. Gomola, Kraków 2021.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Fausto ‑Sterling A., Is Nature Really Red in Tooth and Claw?, „Discover” 1993, no. 14, s. 24–27.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Fiedorczuk J., Camille Dungy. Poezja nie umarła, [w:] tejże, Inne możliwości. O poezji, ekologii i polityce. Rozmowy z amerykańskimi poetami, Gdańsk 2019, s. 151–173.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Friedman T.L., The Earth Is Full, „The New York Times” 2011, 7 VII, https://www.nytimes.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
com/2011/06/08/opinion/08friedman.html (dostęp: 26.02.2024).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
GEOlogos, https://geologos.us.edu.pl/ (dostęp: 8.03.2024).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Haraway D.J., Staying with the Trouble: Making Kin in the Chthulucene, Durham 2016.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
In Memoriam (Tennyson), [w:] Wikisource, https://en.wikisource.org/wiki/In_Memoriam_ (Tennyson) (dostęp: 26.02.2024).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Janeczek J., Pukając do drzwi kamienia. Rozważania o czasie geologicznym, https://gazeta. us.edu.pl/node/210181 (dostęp: 20.09.2024).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Jestem listotą. Donna J. Haraway w rozmowie z Thyrzą Nichols Goodeve, przeł. A. Derra, Poznań 2023.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Kaliściak T., W poszukiwaniu kwiatu nietoty. „Literatura kopalna” a paleobotanika, „Wielogłos. Pismo Wydziału Polonistyki UJ” 2023, nr 1, s. 17–40.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Kolbuszewski J., Ochrona przyrody a kultura, Wrocław 1992, s. 118–126.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Maciejewska I., Wstęp, [w:] S. Żeromski, Ludzie bezdomni, Wrocław–Warszawa–Kraków– Gdańsk–Łódź 1987, s. XVIII–XXXI.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Margulis L., Sagan D., Microcosmos: Four Billion Years of Evolution from Our Microbial Ancestors, New York 1986.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Marzec A., Antropocień. Filozofia i estetyka po końcu świata, Warszawa 2021.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Michalski M., Polonistyka końca świata. Edukacja literacka wobec wyzwań współczesności, Gdańsk 2022.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Nycz R., Kultura jako czasownik. Sondowanie nowej humanistyki, Warszawa 2017.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Piechota D., „Ludzie bezdomni” Stefana Żeromskiego jako prefiguracja współczesnej powieści ekologicznej, „Tematy i Konteksty” 2021, nr 11, s. 417–431, doi: 10.15584/ tik.2021.27.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Postulaty, Młodzieżowy Strajk Klimatyczny, http://www.msk.earth/ (dostęp: 8.03.2024).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
„Przegląd Kulturoznawczy” 2021, nr 2, https://ejournals.eu/czasopismo/przeglad‑kulturoznawczy/numer/numer‑2‑48‑blekitna‑humanistyka (dostęp: 8.03.2024).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Przemowa noblowska Olgi Tokarczuk, laureatki literackiej Nagrody Nobla 2018, The Noble
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Prize, https://www.nobelprize.org/uploads/2019/12/tokarczuk‑lecture‑polish.pdf (dostęp: 17.02.2024).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Recepta na urbanocen? Biodróżowanie z pszczołami samotnicami. Rozmawiał Daniel Petryczkiewicz, „Krytyka Polityczna” 2023, 24 VII, https://krytykapolityczna.pl/kraj/ recepta‑na‑urbanocen‑biodrozowanie‑z‑pszczolami‑samotnicami‑rozmowa/ (dostęp:
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
03.2024).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Richardson K. i in., Earth Beyond Six of Nine Planetary Boundaries, „Science Advances” 2023, vol. 9, no. 37, https://doi.org/10.1126/sciadv.adh2458.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Ripple W.J. i in., World Scientists’ Warning to Humanity: A Second Notice, „Bioscience” 2017, vol. 67, no. 12, s. 1026–1028.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Rockström J. i in., A Safe Operating Space for Humanity, „Nature” 2009, no. 461, s. 472–475, https://doi.org/10.1038/461472a.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Rogowska ‑Stangret M., Być ze świata. Cztery eseje o etyce posthumanistycznej, wstęp M. Środa, ilustr. M. Skrzeczkowska, Gdańsk 2021.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Simard S., W poszukiwaniu matki drzew. Dowody na inteligencję lasu, przeł. M. Grabska‑Ryńska, M. Grabski, Wrocław 2021.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Sloterdijk P., Co się zdarzyło w XX wieku?, przeł. B. Baran, Warszawa 2021.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Tabaszewska J., Literaturoznawstwo służebne, [w:] Nowa humanistyka. Zajmowanie pozycji, negocjowanie autonomii, red. P. Czapliński i in., Warszawa 2017. Tokarczuk O., Czuły narrator, Kraków 2020.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Tokarczuk O., Prowadź swój pług przez kości umarłych, Kraków 2009.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Weiner J., Życie i ewolucja biosfery. Podręcznik ekologii ogólnej, Warszawa 2020.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
ZOEpolis. Budując wspólnotę ludzko nie ludzką, red. M. Gurowska, M. Rosińska, A. Szydłowska, Warszawa 2020.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Żeromski S., Ludzie bezdomni, wstęp I. Maciejewska, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk– Łódź 1987.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
Prawa autorskie (c) 2024 Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia ad Didacticam Litterarum Polonarum et Linguae Polonae Pertinentia