Słowo jako przedmiot edukacji polonistycznej (przed 1999 rokiem i po nim)

Abstrakt

Artykuł podejmuje problem rozwijania i doskonalenia kompetencji leksykalnej na lekcjach języka polskiego przed reformą szkolną z 1998 roku i po niej. Przedmiotem analizy stały się: program nauczania obowiązujący przed 1999 r. oraz podstawy programowe z 1999, 2002 i 2008 roku, a także wybrane prace z zakresu metodyki kształcenia językowego.

Słowu przypisuje się dużą wagę w edukacji polonistycznej jako kluczowemu składnikowi językowej sprawności systemowej - kompetencja leksykalna stanowi potencjał językowy każdego użytkownika języka, umożliwiający mu tworzenie i odbiór tekstów. W procesie edukacyjnym realizowane są trzy podstawowe zadania dotyczące tego typu kompetencji: budowana jest leksykologiczna wiedza o słownictwie, rozwijana jest znajomość słów przez uczniów (tzw. słownik osobniczy) oraz doskonalona jest umiejętność używania słów w tekstach - zadania te mogą być różnie hierarchizowane w procesie nauczania.

Analiza dokumentów programowych pokazała, że przed reformą obowiązywało podejście słowocentryczne - praca przebiegała od słowa do tekstu. Z kolei po reformie porządek ten został odwrócony - nową koncepcję kształcenia językowego można określić jako tekstocentryczną, co zmienia tok poznawaczy na od tekstu do słowa.

W artykule postawione zostały także pytania o miejsce i rangę pracy nad językową sprawnością systemowową w zreformowanej szkole.