Kultura pamięci w szkolnym dyskursie polonistycznym

Abstract

Popularność badań nad pamięcią pokoleń, sposobami jej utrwalenie, przechowywania i przekazywania zajmują się obecnie badacze wielu dyscyplin. Kultura pamięci rozumiana jest jako społeczne zobowiązanie do zapamiętywania przeszłości w postaci świadectw, form upamiętnienia, rytuałów, obrazów i symboli.

Współcześnie, w polskiej szkole, widoczny jest odwrót od przeszłości, historii i pamięci. Nacisk położony został na sukces w przyszłości, a młodzi ludzie odwracają się od historii, coraz powszechniej nie rozumiejąc jej znaczenia dla teraźniejszości.

Zadaniem edukacji, także edukacji polonistycznej, powinno być przywrócenie kultury pamięci oraz pokrewnej pamięci kulturowej, to znaczy pamięci wymienionej miedzy członkami społeczności, między pokoleniami w formie języka, narracji, obrazu i dźwięku.

W artykule zaproponowano klasyfikację form obecności kultury pamięci w kształceniu polonistycznym. Istnieje ona w trzech wątkach: intertekstualnym, lekturowym i narracyjnym. Każdy z nich jest ważną dla kolejnych pokoleń formą przekazywania pamięci zbiorowej. Intertekstualna kultura pamięci jest formą przechowywania pamięci o motywach, tematach, formach i gatunkami, to pamięć literatury o sobie samej. Lekturowa kultura pamięci przechowuje zbiór tekstów ważnych dla tożsamości kulturowej zbiorowości, a narracyjna kultura pamięci jest formą uczestniczenia w przeszłości poprzez utrwalanie i tworzenie indywidualnych przekazów pamięci.

Uzupełnieniem tych trzech modeli jest przestrzenna kultura pamięci, której celem jest rekonstruowanie w formie projektu edukacyjnego pamięci miejsca, czyli zapisu pamięci zbiorowej zakotwiczonej w miejscu. Ślady pamięci utrwalone we współczesnej topografii miasta służą ukazywaniu ciągłości między przeszłością a teraźniejszością.