Abstrakt
Contemporary Polish literature for young adults (including the novels of Anna Cieplak) is a part of the field of considerations of engaged humanities. It refers to widely understood socio ‑cultural and moral contexts, addressing the issues of difficult adolescence and the changing family model presented in the perspective of migration, transnationalism and migrant identity. Socialisation and the broadly understood upbringing of children and adolescents in the Silesian province become the fundamental themes of Cieplak’s works. The writer also draws attention to the space in which the characters move (a small‑town community) and to the uneasy dialogues of generations. As shown by the study of students’ reception of this work, the novel Ma być czysto (It is Supposed to Be Clean) confirmed the above theses. The students recognise that the psychological portraits of the female protagonists presented in the book are convincing and rich and provoke deeper considerations of an existential‑ethical nature. The statements of studentsprove their engagement with reading while also referring to empathy towards families with migration experience and the challenges faced by modern teena‑ gers trying to define their own identity.
Bibliografia
Bedyński W., Liminalność krajobrazu kulturowego, „Politeja” 2019, nr 1 (58), s. 31–45.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Borkowska G., Życie codzienne jako kategoria literacka i badawcza (rekonesans), [w:] Jak badać obyczaje?, red. M. Szpakowska, Warszawa 2007.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Budrewicz Z., Odbiorca szkolnej lektury jako podmiot doświadczający, [w:] Doświadczenie lektury. Między krytyką literacką a dydaktyką literatury, red. K. Biedrzycki, A. Janus‑Sitarz, Kraków 2012.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Bühler ‑Niederberger D., Childhood Sociology in Ten Countries Current Outcomes and Future Directions, „Current Sociology” 2010, nr 58 (2), s. 369–384.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Certeau M. de, Wynaleźć codzienność. Sztuki działania, przeł. K. Thiel ‑Jańczuk, Kraków 2008.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Chambers D., A Sociology of Family Life. Change and Diversity in Intimate Relations, Cambridge: Polity Press 2012.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Cieplak A., Ciało huty, Kraków 2023.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Cieplak A., Lata powyżej zera, Kraków 2017.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Cieplak A., Lekki bagaż, Kraków 2019.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Cieplak A., Ma być czysto, Warszawa 2016.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Cieplak A., Rozpływaj się, Kraków 2021.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Cieplak A., Ostałowska A., Zaufanie, Warszawa 2015.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Crang M., Cultural Geography, Routledge–London–New York 1998.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Culture.pl, Anna Cieplak, https://culture.pl/pl/tworca/anna‑cieplak (dostęp: 15.06.2021).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Czaja K., Nasza, a jakby nie nasza (Anna Cieplak, „Lata powyżej zera”), „artPapier” 2017, nr 19 (331), http://artpapier.com/index.php?page=artykul&wydanie=333&artykul =6388 (dostęp: 15.10.2023).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Czaja K., Ta (nie) nasza młodość (Anna Cieplak, „Ma być czysto”), „artPapier” 2017, nr 2 (314), http://artpapier.com/index.php?page=artykul&wydanie=317&artykul=5941 (dostęp:
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
10.2023).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Dąbrowski M., Tekst międzykulturowy. O przemianach literatury emigracyjnej, Warszawa 2016.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Dąbrowski M., Współczesna literatura emigracyjna/migracyjna. Rewizja pojęć analitycznych, „Rocznik Komparatystyczny” 2015, nr 6, s. 395–413, DOI: 10.18276/rk.2015.6‑21.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Domańska E., Mikrohistorie. Spotkania w międzyświatach, Poznań 2005.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Faist T., Transnationalization in International Migration: Implications for the Study of Citizenship and Culture, „Ethnic and Racial Studies” 2000, vol. 23, no. 2, s. 189–222.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Faist T. i in., Transnational Social Protection: Migrants’ Strategies and Patterns of Inequalities, „Population, Space and Place” 2015, vol. 21, no. 3, s. 193–202.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Felski R., Literatura w użyciu, przeł. Joanna Borkowska i in., Poznań 2016.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Flandrin J.L., Historia rodziny, przeł. A. Kuryś, Warszawa 1998.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Fornalczyk ‑Lipska A., Odmienność narodowa i etniczna w najnowszej polskiej literaturze dla młodego odbiorcy a wyzwania edukacji międzykulturowej, „Kultura i Edukacja” 2017, nr 1 (115), s. 15–30.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Foucault M., Gouvernemantalität. Gouvernementalität der Gegenwart, red. T. Lemke, S. Krassman, U. Brockling, Frankfurt am Main 2000.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Geertz C., Dichte Beschreibung. Beiträgezum Verstehen kultureller Systeme, Frankfurt am Main 1987.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Gosk H., Narracje migracyjne w literaturze polskiej XX i XXI wieku, Kraków 2012.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Granice i pogranicza w perspektywie orientalistycznej. Szkice o literaturze i kulturze, red. A. Bednarczyk, M. Kubarek, M. Szatkowski, Kraków 2017.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Gromadzka B., Tożsamość migracyjna w literaturze dla dzieci i młodzieży oczyma niepolskich pisarek – na przykładzie powieści Þankaganga. Myślobieg Vali Þórsdóttir i Kasieńka Sarah Crossan, „Dzieciństwo. Literatura i Kultura” 2022, vol. 4, nr 1, s. 67–91, https://doi.org/10.32798/dlk.947.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Hanson R., Hanson F., Rezyliencja. Jak ukształtować fundament spokoju, siły i szczęścia, przeł. A. Sawicka ‑Chrapkowicz, Sopot 2018.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Holland N., The Dynamics of Literary Response, New York 1975.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Hunt P., Narrative Theory and Children’s Literature, „Children’s Literature Association Quarterly” 1984–1985, vol. 9, no. 4, s. 191–194.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Jackson P., Maps of Meaning. An Introduction to Cultural Geography, London 1989.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
James A., James A.L., Constructing Childhood. Theory, Policy and Social Practice, England 2004.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
James A., Jenks Ch., Prout A., Theorizing Childhood, Cambridge 1998.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Janik A., Emocje w badaniach nad dzieciństwem. Studia z socjologii dzieciństwa i socjologii emocji, „Przegląd Pedagogiczny” 2015, nr 2, s. 195–215.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Jauss H.R., Wzorce interakcji w procesie identyfikacji z bohaterem, [w:] Współczesna myśl literacka w Republice Federalnej Niemiec, red. H. Orłowski, przeł. M. Łukasiewicz, W. Bialik, M. Przybecki, Warszawa 1986.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Jędrzejczyk D., Krajobraz kulturowy jako metafora życia, [w:] Kultura jako przedmiot badań geograficznych. Studia teoretyczne i regionalne, red. E. Orłowska, Wrocław 2002.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Kosmalska J., Twórczość Polaków na Wyspach Brytyjskich. Transnarodowy zwrot w polskiej literaturze, „Teksty Drugie” 2016, nr 3, s. 165–186.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Kostecka W., Czym jest wielokulturowa literatura dziecięca i młodzieżowa i jak ją badać? Propozycje metodologiczne z perspektywy literaturoznawczej w kontekście polskim, „Wielogłos” 2021, nr 1 (47), s. 123–149.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Kostecka W., Dziwne – odmienne – obce. Dziecko jako Inny we współczesnej polskiej prozie dziecięcej i młodzieżowej, „Literaria Copernicana” 2017, nr 3 (23), s. 91–109.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Kowalczyk K., Afektywno ‑emocjonalne pojmowanie dziecięcego ciała w literackich narracjach o II wojnie światowej (na przykładzie Dzieci, których nie ma Renaty Piątkowskiej), „Er(r)go. Teoria – Literatura – Kultura / Er(r)go. Theory – Literature – Culture” 2022, nr 45, s. 231–248.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Krajewski M., Badając codzienność, [w:] Życie codzienne (w) Archiwum, red. M. Zawodna‑Stephan, Poznań 2019.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Kruszewska‑Kudelska A., Polskie powieści dla dziewcząt po 1945 roku, Wrocław 1972.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Krzyżowski Ł., Między gminą Radgoszcz a resztą Europy. Ku antropologii transmigracji, Kraków 2009.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Leszczyński G., Bunt czytelników. Proza inicjacyjna net generation, Warszawa 2010.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Libura H., Geografia i literatura, „Przegląd Zagranicznej Literatury Geograficznej” 1990, s. 107–114.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Literatura utracona, poszukiwana czy odzyskana. Wokół problemów emigracji. Studia i szkice, red. A. Andres, J. Wolski, Rzeszów 2003.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Literatura zaangażowana – koncepcje, programy, realizacje. Czy potrzebna nowa definicja?, red. E. Ziętek ‑Maciejczyk, P. Cieliczko, Warszawa 2006.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Lutomierski M., Doświadczenia uchodźstwa i emigracji w polskiej literaturze dla dzieci i młodzieży na obczyźnie. Rekonesans, [w:] Z ojczyzny do obczyzny. Doświadczenia uchodźstwa polskiego, red. R. Kleśta ‑Nawrocki, M. Lutomierski, A. Trapszyc, Toruń 2017, s. 305–330.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
MacCallum R., Ideologies of Identity in Adolescent Fiction: The Dialogic Construction of Subjectivity, New York 1999.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Mandes S., Życie codzienne jako przedmiot badań w naukach społecznych, [w:] Encyklopedia PWN, https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/zycie‑codzienne‑jako‑przedmiot‑badan‑w‑naukach‑spolecznych;4003254.html (dostęp: 15.10.2023).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Martuszewska A., Powieść i prawdopodobieństwo, Kraków 1992.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Maryl M., Interpretator czy czytelnik? Projekt badań empirycznych nad stylami odbioru, http://www.academia.edu/5544682/Interpretator_czy_czytelnik_Projekt_bada%C 5%84_empirycznych_nad_stylami_odbioru (dostęp: 15.10.2023).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Maryl M., Sztuka czytania? Mieke Bal w teorii i praktyce, „Teksty Drugie” 2013, nr 4 (142), s. 312–326.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Miall D., Kuiken D., Aspects of Literary Response: A New Questionnaire, „Research in the Teaching English” 1995, no. 29, s. 37–58.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Miall D., Kuiken D., The Form of Reading. Empirical Studies of Literariness, „Poetics” 1998, vol. 25, no. 6, s. 327–341.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Michalewska A., Recenzja książki Lato powyżej zera, https://www.granice.pl/recenzja/ lata‑powyzej‑zera/18752 (dostęp: 15.10.2023).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Michulka D., Dorastanie w „banalnej rzeczywistości” śląskich prowincji – powieści Anny Cieplak jako przykład literatury zaangażowanej, [w:] Młody Śląsk. Dzieci, młodzież i literatura regionu, red. E. Białek, D. Michułka, W. Browarny, Wrocław 2023.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Michułka D., No Way Out? On Communicative and Axiological Confusion of Protagonists in Books for Young Readers in Late 20th and Early 21st Century (in Poland), [w:] Understanding Misunderstanding, vol. 2: Artisctic Practices, red. T. Brzostowska ‑Tereszkiewicz, M. Rembowska ‑Płuciennik, B. Śniecikowska, Berlin 2019, s. 157–179.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Nentwig ‑Gesemann I., Klar I., Akcjonizm, regularność i reguły – o kulturze dziecięcych zabaw, [w:] Społeczne przestrzenie doświadczenia. Metoda interpretacji dokumentarnej, red. S. Krzychała, Wrocław 2004.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Nikolajeva M., Reading for Learning. Cognitive Approaches to Children’s Literature, Cambridge 2014.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Nowoczesność jako doświadczenie, red. R. Nycz, J. Zeidler‑Janiszewska, Kraków 2006.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Nycz R., Antropologia literatury – kulturowa teoria literatury – poetyka doświadczenia, „Teksty Drugie” 2007, nr 6, s. 34–49.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Nycz R., Nowa humanistyka w Polsce. Kilka bardzo subiektywnych obserwacji, koniektur, refutacji, „Teksty drugie” 2014, nr 1, s. 18–40.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Nycz R., Poetyka doświadczenia. Teoria, nowoczesność, literatura, Warszawa 2012.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Philo Ch., More Words, More Worlds. Reflections on the „Cultural Turn” and Human Geography, [w:] Cultural Turns: Perspectives on Cultural Geography, red. I. Cook i in., Hoboken 2000.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Poetyka migracji. Doświadczenie granic w literaturze polskiej przełomu XX i XXI wieku, red. P. Czapliński, R. Makarska, M. Tomczok, Katowice 2013.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Rembowska ‑Płuciennik M., Autoreferat, http://ibl.waw.pl/rembowskapluciennikautoreferat.pdf (dostęp: 20.10.2016).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Rosenblatt L., Literature as Exploration, New York 1995.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Rosenblatt L., The Reader, the Text, the Poem. The Transactional Theory of the Literary Work, Carbondale 1994.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Rybicka E., Kosmopolityczny lokalizm. Doświadczenie przestrzeni w literaturze polskiej po 2000 roku, https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/9860/rybicka_kosmopolityczny_lokalizm_doswiadczenie_przestrzeni_2015.pdf?sequence=1&isAllowed=y (dostęp: 15.10.2023).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Rybicka E., Zwrot topograficzny w badaniach literackich. Od poetyki przestrzeni do polityki miejsca, [w:] Kulturowa teoria literatury (2). Poetyki, problematyki, interpretacje, red. T. Walas, R. Nycz, Kraków 2012.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Rychter K., Anna Cieplak „Ciało huty” [rec.], https://culture.pl/pl/dzielo/anna‑cieplak‑cialo‑huty (dostęp: 15.10.2023).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Schiraldi G.R., Siła rezyliencji. Jak poradzić sobie ze stresem, traumą i przeciwnościami losu?, przeł. S. Pikiel, Sopot 2019.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Seelinger Trites R., Disturbing the Universe: Power and Repression in Adolescent Literature, Iowa 2000.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Skotnicka G., Jaka jesteś, polska rodzino, we współczesnej beletrystyce dla dzieci i młodzieży?
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Rekonesans tematyczno ‑problemowy, [w:] Kultura literacka dzieci i młodzieży w progu XXI stulecia, red. J. Papuzińska, G. Leszczyński, Warszawa 2002, s. 79–98.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Slany K., Ślusarczyk M., Pustułka P., Polskie rodziny transnarodowe: dzieci, rodzice, instytucje i więzi z krajem, Kraków–Warszawa 2017.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Sobolewska J., Lepiej nie będzie. Recenzja książki Anna Cieplak „Lato powyżej zera”, https:// www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kultura/ksiazki/1719144,1,recenzja‑ksiazki‑anna‑cieplak‑lata‑powyzej‑zera.read (dostęp: 15.10.2023).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Sociology of Personal Life, red. V. May, New York 2011.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Stets J., Burke P., Self ‑Esteem and Identities, „Sociological Perspectives” 2014, vol. 57, no. 4, s. 409–433.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Stępień M., Wśród emigrantów, Kraków 2007.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Turner J., Stets J., Identity Theory, New York 2009.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Urbańska S., Matka migrantka. Perspektywa transnarodowości w badaniu przemian ról rodzicielskich, „Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny” 2009, R. 35, z. 1, s. 61–84.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Woźniak J., Czytając [Recenzja: Rita Felski, Literatura w użyciu, przeł. Joanna Borkowska et al., Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, Poznań 2016, ss. 170], „Acta Universitatis Wratislaviensis. Literatura i Kultura Popularna” 2016, t. 22, nr 3772, https://wuwr.pl/lkp/article/view/2877/2803 (dostęp: 15.10.2023).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Wójcik ‑Dudek M., „Homo migrans”. Miejsce literatury dla dzieci i młodzieży w edukacji empatii, „Postscriptum Polonistyczne” 2019, nr 2 (24), s. 31–50.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Wprowadzenie do badań nad dzieciństwem, oprac. M.J. Kehily, przeł. M. Kościelniak, Kraków 2008.
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Zaproszenie / Warszawa 11.03 / Spotkanie z Anną Cieplak, https://wydawnictwo.krytykapolityczna.pl/blog/wydarzenie/zaproszeniewarszawa‑1103‑spotkanie‑z‑anna‑cieplak (dostęp: 15.10.2023).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##
Zdanowicz ‑Kucharczyk K., Nowy paradygmat w socjologii dzieciństwa według A. James i A. Prout, [w:] Encyklopedia Dzieciństwa, https://encyklopediadziecinstwa.pl/index. php/Nowy_paradygmat_w_socjologii_dzieci%C5%84stwa_wed%C5%82ug_A._James_ i_A._Prout (dostęp: 15.10.2023).
##plugins.generic.googleScholarLinks.settings.viewInGS##

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
Prawa autorskie (c) 2024 Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia ad Didacticam Litterarum Polonarum et Linguae Polonae Pertinentia